Ισχύει ότι τα παχύσαρκα παιδιά συνήθως καταλήγουν σε παχύσαρκους ενήλικες; Ποιοι είναι οι κίνδυνοι και ποια η αντιμετώπιση;

Γράφει η Διαιτολόγος – Διατροφολόγος Ελίνα Ασημακοπούλου

Η παιδική παχυσαρκία αποτελεί μία δυσάρεστη κατάσταση που παρουσιάζει αυξητική τάση παγκοσμίως τα τελευταία χρόνια. Η Ελλάδα μαζί με άλλες χώρες της νότιας Ευρώπης παρουσιάζουν τα υψηλότερα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας. Όσο οξύμωρο και αν μπορεί να φαίνεται, με δεδομένο ότι η Ελλάδα αλλά και οι υπόλοιπες χώρες όπως η Ιταλία και η Ισπανία έχουν ως βάση τη μεσογειακή διατροφή, τα δεδομένα που παραθέτει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) είναι αποκαρδιωτικά. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Μελέτη της Παχυσαρκίας τον περασμένο Μάιο και αφορούν τη διετία 2015-2017, περίπου ένα στα πέντε παιδιά είναι παχύσαρκο.

Τι είναι όμως η παιδική παχυσαρκία?

Ουσιαστικά, με τον όρο παχυσαρκία χαρακτηρίζεται η πάθηση που προκαλείται από τη συσσώρευση υπερβολικής ποσότητας λίπους και, κατ΄ επέκταση, βάρους στο σώμα.  Για τον χαρακτηρισμό των ενηλίκων χρησιμοποιείται παγκοσμίως ο ΔΜΣ (Δείκτης Μάζας Σώματος), δηλ το πηλίκο της διαίρεσης του βάρους σε κιλά με το τετράγωνο του ύψους σε μέτρα. Αντίστοιχα, τα παιδιά κατηγοριοποιούνται με βάση το ΔΜΣ ο οποίος όμως εκφράζεται μέσα από διαγράμματα που εμπλέκουν επιπλέον το φύλο και την ηλικία του παιδιού.

Αιτίες και παράγοντες κινδύνου

Η εμφάνιση της παχυσαρκίας οφείλεται σε πληθώρα αιτίων. Στην πραγματικότητα η απώλεια, η διατήρηση και η αύξηση του σωματικού βάρους στηρίζονται σε απλά μαθηματικά. Όταν η προσλαμβανόμενη ενέργεια (θερμίδες) είναι μεγαλύτερη από αυτή που δαπανάται το σωματικό βάρος αυξάνεται. Αντίστοιχα, όταν η προσλαμβανόμενη ενέργεια είναι μικρότερη από αυτή που δαπανάται το σωματικό βάρος μειώνεται, ενώ όταν είναι ίσες το σωματικό βάρος παραμένει σταθερό. Έτσι, η συστηματική υπερκατανάλωση ενέργειας μπορεί να οδηγήσει σταδιακά στην εμφάνιση της παχυσαρκίας. Σε αυτό παίζουν σημαντικό ρόλο ο τρόπος ζωής του παιδιού, η γονιδιακή προδιάθεση, το περιβάλλον, φαρμακευτική αγωγή που ίσως να λαμβάνει και, φυσικά, η διατροφή του.

Διατροφή

Τόσο η ποσότητα όσο και η ποιότητα της τροφής παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του σωματικού βάρους ενός εφήβου. Η κατανάλωση μεγάλης ποσότητας φαγητού για παρατεταμένο χρονικό διάστημα μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του σωματικού βάρους και των πιθανοτήτων για εμφάνιση παχυσαρκίας. Επιπλέον, η υψηλή και συχνή κατανάλωση ζάχαρης και κορεσμένων λιπαρών μπορεί να επιβαρύνει σημαντικά το μέγεθος του λιπώδους ιστού αλλά και των επιπέδων ενέργειας και ευεξίας του παιδιού. Άλλωστε, πλήθος μελετών παρέμβασης έχουν συσχετίσει την κατανάλωση ζαχαρούχων τροφίμων με αυξημένη ημερήσια πρόσληψη θερμίδων καθώς και αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης παχυσαρκίας. Τέλος,  συνήθειες όπως η παράλειψη του πρωινού γεύματος και το συνεχές τσιμπολόγημα μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά στην επιπλέον επιβάρυνση του σωματικού βάρους.

Φυσική Δραστηριότητα

Η συχνή ήπια φυσική δραστηριότητα μπορεί να δράσει προστατευτικά στην υγεία ενός παιδιού και στον κίνδυνο εμφάνισης παχυσαρκίας. Η συστηματική άσκηση συμβάλλει, συν τοις άλλοις, στη διατήρηση ή την αύξηση του μεταβολικού ρυθμού και στην αυξημένη δαπάνη ενέργειας. Σύμφωνα με τον WHO συνίσταται τα παιδιά και οι έφηβοι να αφιερώνουν τουλάχιστον 60 λεπτά την ημέρα στην φυσική τους δραστηριότητα. Δυστυχώς, η σημερινή πραγματικότητα απέχει πολύ από αυτό ειδικά στην περίπτωση των εφήβων. Οι αυξημένες υποχρεώσεις με τα μαθήματα και το σχολείο, η ελεύθερη πρόσβαση που έχουν σε υπολογιστές, τάμπλετ και το ίντερνετ και, φυσικά, η τηλεόραση έχουν περιορίσει σημαντικά το χρόνο που αφιερώνουν στην φυσική δραστηριότητα.

Περιβάλλον

Το σωματικό βάρος ενός εφήβου μπορεί να επηρεαστεί σημαντικά τόσο από το φυσικό όσο και από το οικονομικοκοινωνικό περιβάλλον και τα ερεθίσματα που λαμβάνει από αυτό. Ένα περιβάλλον το οποίο είναι γεμάτο εστιατόρια, αλυσίδες ταχυφαγείων και ζαχαροπλαστεία με περιορισμένες ως ανύπαρκτες «υγιεινές» προτάσεις διατροφής και ελάχιστες υποδομές για κάποια φυσική δραστηριότητα όπως πάρκα, γήπεδα, γυμναστήρια είναι λογικό να προάγει την παχυσαρκία. Επίσης, το οικογενειακό περιβάλλον και το οικονομικό και μορφωτικό επίπεδο των γονέων μπορούν να έχουν μεγάλο αντίκτυπο στις διατροφικές επιλογές του εφήβου και κατ΄ επέκταση στο σωματικό του βάρος. Μελέτες έχουν δείξει πως το μορφωτικό επίπεδο της μητέρας είναι αντιστρόφως ανάλογο με την εμφάνιση παιδικής παχυσαρκίας, δηλ όσο υψηλότερη είναι η εκπαίδευση της μητέρας τόσο μικρότερος είναι και ο κίνδυνος το παιδί ή ο έφηβος να γίνει παχύσαρκο.

Γονιδιακή προδιάθεση

Η σχέση του κινδύνου εμφάνισης παχυσαρκίας και των γονιδίων ενός ατόμου έχει μελετηθεί αρκετά μέσα στα χρόνια. Σαφώς τα γονίδια και η κληρονομικότητα μπορούν να επηρεάσουν το μεταβολισμό και το σωματικό βάρος ενός παιδιού/εφήβου. Ωστόσο, ακόμα πολλοί μηχανισμοί που αφορούν τη γονιδιακή επίδραση στο σωματικό βάρος μένουν ανεξήγητοι. Η γενική πεποίθηση είναι πως το γονιδιακό προφίλ ενός ατόμου ορίζει την προδιάθεση του για παχυσαρκία αλλά επί της ουσίας οι διατροφικές επιλογές και η αλληλεπίδραση του με το περιβάλλον είναι αυτές που καθορίζουν αν το άτομο θα γίνει τελικά παχύσαρκο.

Πιθανοί κίνδυνοι

Η παιδική παχυσαρκία συνδέεται με σοβαρές συνέπειες τόσο στην ψυχική όσο και τη σωματική υγεία του παιδιού/εφήβου. Κάποιες είναι άμεσες που το παιδί/έφηβος καλείται να αντιμετωπίσει στην καθημερινότητα του και άλλες εμφανίζονται στην πορεία της ζωής του. Πολύ συχνά νεαρά παχύσαρκα άτομα να δέχονται το χλευασμό και την κριτική των συμμαθητών τους λόγω του βάρους τους. Γεγονός που μπορεί να έχει τεράστια αρνητική επίδραση στην ψυχοσύνθεση τους, προκαλώντας χαμηλή αυτοεκτίμηση, ανάπτυξη του αισθήματος ντροπής, κακή διάθεση και ίσως κατάθλιψη.

Επιπλέον, η αύξηση των επιπέδων παιδικής παχυσαρκίας έχει συνδεθεί με τα αυξημένα περιστατικά εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 1 και υψηλών επιπέδων χοληστερόλης από μικρή ηλικία. Πέραν αυτού, το υπερβάλλον σωματικό βάρος μπορεί να αποτελέσει αιτία εμφάνισης διαφόρων παθολογικών καταστάσεων στη μετέπειτα ζωή με κυριότερη το μεταβολικό σύνδρομο. Το μεταβολικό σύνδρομο αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 και καρδιαγγειακής νόσου.

Και η μυοσκελετική επιβάρυνση, όμως, που δέχεται ο οργανισμός δεν είναι αμελητέα αφού μπορεί να προκαλέσει σημαντικά σωματικά προβλήματα όπως πόνος, δυσκολία στην κίνηση, σκελετικές δυσπλασίες, φθορά χόνδρου κ.α. αρκετά νωρίς στην ενήλικο ζωή.

Παχύσαρκος έφηβος σημαίνει και παχύσαρκος ενήλικας?

Είναι γεγονός πως τα παχύσαρκα παιδιά τείνουν να εξελίσσονται σε παχύσαρκους ενήλικες. Όσο μεγαλύτερος ο ΔΜΣ ή και η ηλικία τόσο αυξημένος ο κίνδυνος διατήρησης της παχυσαρκίας και στην ενήλικο ζωή. Η διαμόρφωση του χαρακτήρα και των συνηθειών, διατροφικών ή μη, ενός ατόμου πραγματοποιείται στα παιδικά και εφηβικά του χρόνια.  Είναι πολύ σημαντικό, επομένως, να δομηθούν σωστά οι βάσεις της διατροφής.

Όταν ένα παιδί ή έφηβος εντάσσεται στην κατηγορία των παχύσαρκων είναι σχεδόν σίγουρο πως κάτι γίνεται λάθος όσον αφορά τη διατροφή του και τους παράγοντες που επηρεάζουν άμεσα το σωματικό του βάρος. Ωστόσο, αυτό δε σημαίνει πως είναι ακατόρθωτο να διορθωθούν βασικά πράγματα και να βελτιωθεί το σωματικό βάρος και η υγεία του εφήβου. Όσο νωρίτερα αντιδράσει στο πρόβλημα τόσο ευκολότερο θα είναι να καταφέρει το στόχο του. Προκειμένου η επιτυχία να έχει διάρκεια είναι σημαντικό η προσπάθεια που θα γίνει να είναι μεθοδική και συστηματική και, φυσικά, με τη βοήθεια και την υποστήριξη όλης της οικογένειας και του άμεσου κοινωνικού του περιβάλλον.

Όπως σε κάθε περίπτωση, έτσι και στην παχυσαρκία η πρόληψη είναι η καλύτερη αντιμετώπιση. Είναι σημαντικό, πρώτα οι γονείς και στην πορεία τα παιδιά, να υιοθετήσουν έναν υγιεινό τρόπο ζωής με βασικά χαρακτηριστικά την ισορροπημένη διατροφή και άσκηση. Κάποια tips που μπορούν να συμβάλλουν στην επίτευξη αυτού είναι:

Προσαρμογή μερίδων φαγητού στις κατάλληλες ποσότητες βάσει φύλλου, ηλικίας, δραστηριότητας, αναγκών

Ενθάρρυνση φυσικής δραστηριότητες με συμμετοχή σε δραστηριότητες, οργάνωση εκδρομών/ περιπάτων, κολύμπι, παιχνίδι, ποδηλασία

Κατανάλωση κύριου γεύματος σε οικογενειακό επίπεδο, αν όχι καθημερινά όσο πιο συχνά όλη η οικογένεια να συγκεντρώνεται στο τραπέζι

Παρακίνηση βρώσης «υγιεινών» σνακ και τροφίμων στην καθημερινότητα από τους γονείς αφού αποτελούν πρότυπο για τα παιδιά

Δημιουργία ευφάνταστων και πρωτότυπων γευμάτων με βάση ποικιλία λαχανικών, φρούτων και οσπρίων

Ενίσχυση της αντίληψης πως η επίτευξη ενός υγιούς σωματικού βάρους συμβάλλει τα μέγιστα στην επίτευξη και διατήρηση της καλής ψυχικής και σωματικής υγείας
ΠΗΓΗ: efiveia.gr